نکته نگار

گرایش به آوازه نیک  گرایشی طبیعی , انسانی و مشروع

 زراره یکی از اصحاب مشهور ائمه از امام باقر می پرسد : اگر انسان کار خیری را انجام دهد و کسی متوجه آن شود و انسان از این بابت خوشحال شود  آیا اشکالی دارد .

امام باقر فرمودند : هر انسانی دوست دارد که در بین مردم به خوبی شهره باشد و او را به عنوان فرد مثبت بشناسند . لذا این حالت خوشحالی اشکالی ندارد در صورتی که کار خیر را به قصد مشهور شدن به اهل کار خیر  انجام نداده باشد .

متن حدیث :

زرارة عن أبى جعفری  علیه السلام قال : سألته عن الرجل یعمل الشی‏ء من الخیر فیراه انسان فیسره ذلک ، فقال لا بأس ما من أحد الا و هو یحب ان یظهر له فی الناس الخیر اذا لم یکن صنع ذلک لذلک . (آدرس :  الکافی  ج  2 ص  297    ح   18 2 .)

بیان نکته                                          

در انسان گرایشها , غرایز  و کششهای گوناگون و متضادی وجود دارد . برخی گرایشهای منفی با مختصری تغییر ,  به گرایشی مثبت تبدیل می شوند  مثلا روحیه حسادت نسبت به دیگران , گرایشی منفی و ناپسند است زیرا فرد حسود می خواهد نعمت یا حالت خوب  از دیگری گرفته شود و در حقیقت بدخواه دیگری است و در این مسیر دست به تلاش می زند این در حالی است که اگر فرد دیگری را برخوردار از نعمت و شرایط خوب ببیند و عوض این که خواهان از بین رفتن شرایط خوب او شود از خدا بخواهد به او هم  آن نعمت را بدهد و خود نیز در این مسیر تلاش کند , نه تنها حالت بدی نیست که امری است پسندیده  به شمار می آید .  به این حالت و گرایش غبطه می گویند که در برخی ویژگی ها  با حسادت  مشترک است .

از جمله این گرایشهای منفی ریاکاری است که بسیار ناپسند است زیرا فرد برای آنکه دیگران از او خوششان بیاید کاری را انجام می دهد و هدفش رضایت مردم و سپس تحسین آنان است و در این مسیر به ظاهر سازی دست می زند و چه بسیار مواردی که کار خیری را آن گونه که بایسته و شایسته است انجام نمی دهد بلکه از آن , مقداری را انجام می دهد که به نظر دیگران می آید .

این مسئله باعث شده برخی  گمان کنند اصلا خوشحال شدن از آگاهی دیگران نسبت به کار خیر خود  و تحسین دیگران , امر مذمومی است . اما حقیقت آن است که مواردی این گونه که  فرد  در زندگی معمولی خود برای انجام وظیفه یا موفقیت و رشد و یا برطرف شدن مشکلی از مردم و یا جهت رضای خدا کاری انجام دهد و به گونه ای  مردم از آن آگاه شوند و  فرد از این بابت خوشحال شود ,  با مورد ریا و ظاهرکاری  تفاوت دارد زیرا ریا کار به همین هدف کاری را انجام می دهد در حالی که هدف واقعی فرد مورد بحث ما انجام کار خیر است که اتفاقا مورد توجه دیگران نیز قرار می گیرد و فرد از این بایت خوشحال می شود و این خوشحالی و خوشنودی از نگاه مثبت دیگران به خود از عوامل تقویت کننده کارهای خیر در جامعه انسانی است که خداوند در وجود انسانها قرار داده و به گونه ای آنان را در انجام کارهای خیر یاری رسانده است .

بنابر این اصل گرایش به آوازه نیک امر مثبتی است تا وقتی که انسان برای این امر تلاش هدف داری را انجام ندهد .